‘Wie is de Mol?’ in Toscane – deel 2: het oosten

Reisblogserie ‘In het spoor van de Mol in Toscane – deel 2: Pienza, Anchiano, Caprese Michelangelo, Pitigliano en Florence

In de laatste drie afleveringen van ‘Wie is de Mol?’ werden weer genoeg bijzondere plekken bezocht voor een nieuw artikel in deze blogserie. In aflevering 2 en 3 is de uitvalsbasis van de kandidaten nog altijd Pienza, in het oosten van de regio Toscane. 

Pienza

Zo op het eerste gezicht lijkt Pienza gewoon het zoveelste mooie Toscaanse heuvelstadje, maar zodra je op het centrale plein staat begrijp je waarom het op de Werelderfgoedlijst van Unesco is geplaatst. Die allure heeft het te danken aan paus Pius II, die in 1459 besloot een monument voor zichzelf op te richten in zijn geboortedorp. Hij doopte het oorspronkelijke gehucht Corsignano om tot Pienza, dat naar zijn naam als paus verwees. Binnen drie jaar tijd verrezen een kathedraal en indrukwekkende palazzi. Toen de paus op kruistocht vertrok en in 1464 plotseling stierf, raakte de stad echter van de ene op de andere dag in vergetelheid. Zo komt het dat Pienza er nog precies zo uitziet als toen Pius II er was vertrokken. Als bezoeker waan je je in de renaissance.
In Pienza vind je steegjes met klinkende namen als de Via dell’Amore, Via del Buia, Via del Bacio, en Via della Fortuna. Wellicht is het de combinatie van deze romantische vier die verwijzen naar de liefde, een donker plekje, een kus en naar geluk dat maakt dat opvallend veel lokale verliefden elkaar hier – al dan niet heimelijk – ontmoeten. 

De test vindt plaats in Bagno Vignoni, dat wel een heel bijzonder dorpsplein heeft: het Piazza dei Sorgenti (plein van de bronnen) bestaat namelijk uit een 16de-eeuws warmwaterbad van 49 bij 29 m. Het water heeft in vroeger tijden de voeten van menig Romein en vermoeide pelgrimsreiziger verwarmd en ook Lorenzo Il Magnifico zocht in Bagno Vignoni verlichting voor zijn kwalen. Het bad is niet meer in gebruik, maar voor wie echt wil baden tussen de zwaveldampen raad ik aan om naar het nabijgelegen Bagni di San Filippo te rijden. De uitgedoofde vulkaan Monte Amiata verwarmt vanuit een diepe laag in de grond het water van deze en nabijgelegen waterbronnen. De temperatuur ligt tussen de 25 en 50 graden. Je kunt er rustig baden en je verwonderen over de bijzondere kalksteenformaties, die zich er door de eeuwen heen hebben gevormd. Vooral de Fosso Bianco – een schitterend witte rots – is spectaculair!

In het spoor van Leonardo

Voor de opdracht ‘Meesterlijk’ worden de kandidaten verdeeld in drie groepjes die elk naar een eigen bestemming vertrekken. Kandidaten Jeroen en Peggy moeten hun deel van de opdracht uitvoeren bij het geboortehuis van Leonardo da Vinci in Anchiano. Alleen is dit niet echt zijn geboortehuis… In 2017 hebben Britse onderzoekers vastgesteld dat het grote genie hier nooit gewoond heeft. Dit is wel het huis waar Leonardo’s vader met diens echtgenote en elf kinderen woonde. Maar als onwettig kind werd Leonardo hier niet geboren en groeide hij op in het nabijgelegen huis van zijn grootvader. Om het ‘geboortehuis’ te bezoeken ben je verplicht een combiticket met Museo Leonardino in Vinci te kopen. Tenzij je dat museum ook wilt bezoeken, is dit niet de moeite waard. Slenter liever wat door het dorpje, dat prachtig wordt omsloten door heuvels met wijngaarden en eeuwenoude olijfbomen. Of maak vanaf de parkeerplaats een wandeling en treed in de voetsporen van de jonge Leonardo (deze mooie wandeling staat beschreven in de Dominicus Toscane).

De kandidaten Tygo en Nikki gaan naar Caprese Michelangelo. Dit plaatsje was er zo trots op dat de beroemde Michelangelo Buonarroti hier het levenslicht zag, dat het de voornaam van de kunstenaar aan de plaatsnaam Caprese liet toevoegen. Hier vind je zijn geboortehuis, namelijk het Palazzo del Podestà en ook de kleine kapel waarin Michelangelo werd gedoopt. In het geboortehuis is tegenwoordig een museum ingericht.

Florence

En dan zijn er nog drie kandidaten die hun deel van deze opdracht uitvoeren in Florence. In de prachtige Uffizi moeten zij de meesterwerken vinden, waarvan de andere kandidaten vanuit Caprese Michelangelo en Anchiano over de telefoon een beschrijving geven. Georgio Vasari bouwde de Uffizi (letterlijk: kantoorgebouwen) vanaf 1560 in opdracht van hertog Cosimo I, als bestuurscentrum voor de Medici. Dankzij de nalatenschap van Anna Maria de’ Medici vormen de Uffizi tegenwoordig het grootste museum van Toscane met de grootste collectie Italiaanse kunst ter wereld.

Vervolgens wordt door de zeven kandidaten gezamenlijk nog een leuke opdracht met koffertjes  uitgevoerd op het Piazza della Signoria in Florence. 

Voor de opdracht ‘Groeten uit Florence’ moeten de kandidaten bezienswaardigheden opzoeken die op ansichtkaarten van Florence staan, en vervolgens deze zelf op de foto zetten. Terwijl ik de afbeeldingen op de ansichtkaarten zie visualiseer ik in mijn hoofd alle plekken waar ze naartoe moeten: “Ja, het beeld van David, daar zijn jullie vlakbij! Nee niet nog naar het Palazzo Pitti…dat halen jullie niet meer binnen de tijd! Il Porcellino – het bronzen varkentje dat je over de snuit moet aaien als je nog eens terug wilt keren naar de stad – is wel vlakbij, in de Mercato Nuovo. Het beeld van Dante… voor de Santa Croce!” Haha, gelukkig wordt deze opdracht nog best goed uitgevoerd.

Tijdens de opdracht ‘Steen rijk’ moeten de kandidaten met stenen gevulde manden dragen over een cipressenlaan tussen Pienza en San Quirico d’Orcia, een bekend decor uit de slotscéne van de film ‘Gladiator’. 

La Foce

Ook de beroemde zigzag-weg Strada Valoresi in La Foce komt weer in beeld. De weg werd aangelegd bij een 15de-eeuwse hoeve met schitterende tuinen én een bijzonder verhaal. De naam La Foce (de ontmoetingsplaats) verwijst naar de eeuwenlange functie van herberg die de plaats vervulde aan de pelgrimsroute Via Francigena. Toen het Italiaans-Engelse echtpaar Antonio en Iris Origo aan het begin van de 20^ste eeuw het landgoed kocht, lieten ze de gebouwen renoveren en er een grote landschapstuin aanleggen. De Tuin van Iris Origo wordt gezien als het mooiste voorbeeld van 20de-eeuwse tuin- en landschapsarchitectuur in Italië. Toen in de loop van de Tweede Wereldoorlog in Toscane de strijd verhevigde en de partizanen in opstand kwamen, boden Iris en Antonio op hun afgelegen landgoed onderdak aan vluchtelingen en ontsnapte geallieerde krijgsgevangen. Iris tekende haar ervaringen op in het boek ‘Oorlog in Val d’Orcia’. Je kunt hier ook een wandeling maken naar het partizanen-hoofdkwartier (zie Dominicus Toscane).

De kandidaten moeten voor hun volgende opdracht de Rocca di Radicofani beklimmen, vanwaar je een schitterend uitzicht hebt over de Orcia-vallei. 

Pitigliano

De opdracht, ‘Meer of min’, vindt plaats in het mooie tufsteenstadje Pitigliano, één van mijn favoriete plekken in Toscane.

De ‘tufsteenstadjes’ Sovana, Sorano en Pitigliano worden niet alleen omringd door Etruskische graven, maar zijn bovendien met elkaar verbonden door een ingenieus netwerk van vie cave, die de Etrusken in het zachte tufsteen hebben uitgehakt. Het is een indrukwekkende ervaring om te wandelen door de holle wegen, waarvan de wanden tot wel 20 meter hoog kunnen zijn!

De kandidaten gaan tot mijn spijt voor hun opdracht echter niet naar de holle wegen, die toch wel iets weghebben van een mollen-stelsel! Maar zo te zien regende het tijdens de opnamen behoorlijk en dan zou het ook niet verantwoord zijn om daar een opdracht uit te voeren. Zelf werd ik tijdens een wandeling door de holle wegen bij Pitigliano overvallen door een plensbui, en het pad kan dan behoorlijk glibberig worden. In de Dominicus Toscane heb ik een mooie wandeling door de holle wegen bij Pitigliano beschreven. Ook in mijn artikel voor Archeologie Magazine kun je meer lezen over de heilige holle wegen.

Maar het stadje Pitigliano zelf is natuurlijk een plaatje… Bij de opdracht waarbij de kandidaten de luiken moeten openen, komt het mooi in beeld. Het verrijst hoog op een berg en is omgeven door diepe kloven. Onder het stadje bevindt zich een dicht netwerk van grotten die zijn uitgehouwen in tufsteen. Aanvankelijk waren het woningen, later deden ze dienst als wijnkelders, paardenstallen of opslagplaatsen voor goederen. Pitigliano ademt in alles de sfeer van de middeleeuwen uit.

In de loop van de 16de eeuw vestigde zich een joodse gemeenschap in Pitigliano, met name nadat paus Pius IV in 1569 de Joden had verbannen uit Rome. Onder de heerschappij van de Medici werden deze Joden naar dit kleine getto verplaatst. Tegen de tijd dat de fascisten de rassenwetten introduceerden in 1938, waren de meesten van hen al vertrokken. In het voormalige getto vind je nog een kleine, rijkversierde synagoge uit 1598, een ritueel bad, een koosjere slagerij, een bakkerij met een traditionele matse-oven, een wijnkelder en een joodse leerlooierij.

Medici villa

In de Villa Medicea di Artimino vindt de test plaats. Dit is een van de twaalf Medici-villa’s in Toscane die samen met twee lusthoven op de Unesco werelderfgoedlijst staan. Hij heeft opvallend veel verschillende schoorsteentjes op het dak staan en wordt daarom ook wel ‘Huis met de honderd schoorstenen’ genoemd. De villa is helaas privébezit en maar beperkt geopend voor het publiek. Ieder eerste zondag van de maand is er een rondleiding, waarvoor je moet reserveren. Mail hier voor naar: eventi@artimino.com of bel: +39 055 8751426/7/8/9. 

Maar er zijn nog verschillende andere Medici villa’s die een bezoek waard zijn. Ze zijn vaker geopend voor het publiek en je kunt ze bovendien gratis bezoeken. Dit zijn mijn persoonlijke favorieten:

1. Villa di Castello en Villa della Petraia (liggen naast elkaar, dus goed te combineren)

2. Villa di Poggio a Caiano 

3. Villa di Poggio Imperiale 

Deze vier villa’s allemaal goed te bereiken vanuit Florence. Ze staan uitgebreid beschreven in mijn reisgids.

Meer lezen over Toscane?

Dominicus Toscane is de meest actuele Nederlandstalige reisgids van Toscane. De eerste druk is in 2020 verschenen. In tegenstelling tot veel andere reisgidsen is hij bovendien ‘corona-proof’. De gids geeft veel achtergrondinformatie en reistips over Toscane. Er is slechts een kleine selectie gemaakt van eet-, drink- en logeeradresjes die echt de moeite waard zijn. Na een recente controle blijken deze in januari 2022 nog allemaal open te zijn. Bovendien vind je in de gids veel webadressen, zodat je gemakkelijk zelf de actuele openingstijden van bezienswaardigheden kunt controleren. Hierdoor is de informatie, ook na de lockdown in Italië, nog even betrouwbaar. Alle foto’s in de gids zijn door mijzelf gemaakt. De gids is onder andere hier te bestellen.

ALLE TEKSTEN EN FOTO’S OP DEZE SITE VALLEN ONDER HET COPYRIGHT VAN HESTER VAN DELDEN. GEBRUIK ZONDER VOORAFGAANDE TOESTEMMING VAN DE RECHTHEBBENDE IS VERBODEN.